کیسه صفرا عضوی مهم است ولی وجود آن برای ادامه زندگی ضروری نیست. این عضو گلابی‌شکل که در زیر کبد واقع شده است، انبار مهماتی است که برای ذخیره صفرا در کبد ساخته شده است. پس از خوردن غذای چرب و به محض ورود موادغذایی از معده به داخل روده باریک (در محل دوازدهه) یکسری مواد محرک آزاد شده و انقباض کیسه صفرا را موجب می‌شود.
اختلال در کار کیسه صفرا باعث تشکیل سنگ صفرا و به وجود آمدن مشکلاتی برای افراد شده که در مواقعی برای درمان آن به دخالت عمل جراحی، نیاز جدی وجود دارد.
عملکرد اصلی کیسه صفرا غلیظ کردن، ذخیره سازی و ترشح صفرای تولید شده توسط کبد است.
تشکیل سنگ در کیسه صفرا به دلیل غلیظ شدن بیش ازحدمایع صفراوی داخل کیسه صفرا است که باعث می‌شود هسته‌ی اولیه سنگ به علت رسوب کلسترول و تشکیل شن ریزه تولید شود؛ همچنین سنگ کیسه صفرا از اندازه‌ی یک شن ریز تا یک گردو و به لحاظ تعداد متفاوت است.
صفرا وارد مجاری صفراوی شده و در نهایت از طریق مجراها وارد کیسه‌ی صفرا می‌شود. در طی عمل هضم با رسیدن غذا به دوازدهه (قسمت فوقانی روده باریک)، با تحریک کیسه صفرا، مایع صفرا وارد دوازدهه می‌شود.
انواع بیماریهای کیسه‌ی صفرا
بیماریهای عمده مجاری صفراوی عبارت‌اند از:
✓ سنگ کیسه صفرا
✓ سنگ مجرای اصلی صفراوی
✓ التهاب و عفونت کیسه صفرا
✓ سرطان کیسه صفرا (ناشایع)
✓ پانکراتیت يا التهاب لوزالمعده
هزینه این جراحی از سایر جراحی‌های لاپاراسکوپی کمتر می‌باشد و عوارضی (حتی به لحاظ رژیم غذایی) برای بیمار ندارد.
سنگ صفرا سالانه گریبان‌گیر میلیون‌ها نفر است و در بیشتر موارد بدون علایم ظاهری است. ولی وقتی سنگ از کیسه صفرا خارج و وارد مجرای صفراوی شود، باعث ایجاد انسداد، درد و قولنج می‌شود. در صورت انسداد، کیسه صفرا ملتهب می‌شود. همچنین رنگ مدفوع روشن و ادرار پررنگ می‌شود و در صورت ادامه وضعیت، صفرا به عقب برگشته و موجب زردی و صدمه رسیدن به کبد می‌شود. اغلب عمل‌های جراحي در اين شرايط اورژانسي است خصوصاً اگر درد، تب و اختلال هوشياري با زردي و افت فشار خون همراه باشد. زيرا تحديد كننده حيات است. بیشتر سنگ‌ها از کلسترول، بیلی روبین و نمک‌های صفراوی تشکیل شده‌اند.
این سنگ‌ها انواع متفاوتی دارند من جمله
سنگ‌های کلسترولی:
در صورت وجود کلسترول بالا در صفرا، این نوع سنگ تشکیل می‌شوند. این نوع سنگ، اصلی‌ترین و شایع‌ترین سنگ های صفراوی ایالات متحده می‌باشد.
سنگ‌های رنگدانه‌ای:
اگر بیلی‌روبین زیادی در مجرای صفرا وجود داشته باشد، سنگ‌های رنگدانه‌ای در بدن به‌وجود می‌آید. این نوع سنگ‌ها در میان افراد مبتلا به بیماریهای کبدی، عفونت مجرای صفراوی و یا اختلالات خونی مانند کم خونی سلول‌های داسی شکل، رایج هستند.
اما برخی کارشناسان هنوز نمی‌دانند که چرا در بعضی از افراد، کیسهصفرا تعادل موادشیمیایی را برهم‌میزند و در نهایت باعث ایجاد سنگ‌های‌صفراوی می‌شود.
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از ایجاد سنگ کیسهصفرا وجود ندارد، ولی توجه به عوامل خطرآفرین می‌تواند دلیل کاهش علائم مربوط به آن شود من جمله آنها می‌توان مصرف متعادل چربی، مصرف روزانه روغن‌زیتون مصرف موادغذایی حاوی لستین مانند بادام‌زمینی، مصرف گوشت سفید، تخم‌مرغ، شیر، مصرف مایعات و دانه‌های گیاهی و موادغذایی حاوی فیبر را نام برد.
در حال حاضر علت دقیق و واضحی برای تولید سنگ کیسه صفرا مشخص نشده است ولی موارد زیر بعضا به عنوان دلایل تشکیل سنگ ذکر می‌شود:
۱. اگر کلسترول صفرای مترشحه کبد و ذخیره شده در کیسه صفرا، زیاد باشد.
با افزایش بیش از حد ترشح کلسترول در صفرا کبد، کریستال های کلسترولی در کیسه صفرا رسوب کرده و هسته های اولیه‌ی تولید سنگ را تشکیل می‌دهند.
۲. افزایش تولید بیلی‌روبین.
بیلی روبین که از شکسته‌شدن و از بین‌رفتن سلول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود در بیماران کیسه صفرا، به مقدار بیشتر از حد معمول تولید می‌شود.
۳. اختلال در تخلیه کیسه صفرا به هر دلیلی.
۴. سابقه فامیلی یک عامل خطر می‌باشد.
۵. دوران حاملگی نیز شانس ایجاد سنگ کیسه صفرا را بالا می‌برد.
سایر عواملی که باعث ایجاد سنگ صفرا می‌شود عبارت‌اند از:
✓ ژنتيك
✓ مونث بودن
✓ بارداری
✓ دیابت
✓ استفاده از داروها (داروهای کاهش دهنده‌ی چربی خون، ضدبارداری)
✓ سن بالا
✓ توزیع چربی در ناحیه شکم
✓ کاهش سریع وزن و…
علائم سنگ‌هاي صفراوي ازسکون درد تا درد ناتوان‌كننده تغییر می‌کنند. این علائم شامل موارد زير است:
✓ درد خفيف بالاي شكم که به مرور شدت می‌گیرد (درد معمولاً شديد و طولاني بوده و اغلب براي تسكين آنها به مسكن نیاز است)
✓ تب و لرز، تهوع و استفراغ
✓ درد شديد بالاي شكم كه به پشت منتشر می‌شود و بيش از سي دقيقه طول ميكشد و براي ساکت شدن به مسكن احتیاج دارد. دلیل این درد معمولاً جابه‌جايي سنگ‌هاي صفراوي است و در اين موارد با مطرح‌کردن سنگ‌هاي صفراوي و تشخیص وجود آنها در صدد درمان آنها برآمد.
✓ يرقان (زردی)
گاهی دردهاي ناشي از سوء‌هاضمه يا زخمهاي معده و اثني‌عشر را با درد ناشي از سنگ‌صفراوي اشتباه گرفته می‌شود. اين دردها خفيفتر هستند و با غذا رابطه داشته و معمولاً به آنتياسيد پاسخ می‌دهند.
سنگ صفراوي در موارد بسياري علائم خاصی ندارد و کاملا اتفاقي در سونوگرافي دیده ميشود. این گونه موارد با‌توجه به شرایط بیمار و تصمیم پزشک فرق می‌کند. در افراد جوان ترجيح پزشک جراحي است ولي در افراد سالخورده‌ی كه تحمل جراحي ندارند، جراحی پیشنهاد نمی‌شود.
تنها راه درمان سنگ کیسه صفرا عمل جراحی صفرا است که بهتر است به روش لاپاروسکوپی انجام شود. هیچ روشی برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا، برای افراد در معرض بیماری وجود ندارد. البته اصلاح هرچه سریع‌تر عوامل تغذیه‌ای و چاقی می‌تواند به عنوان تسهیل کننده تلقی شود. بعد از عمل جراحی با گذشت زمان، لوله‌های صفراوی گشاد می‌شوند تا بتوانند مشابه کیسه صفرای اصلی، صفرا را در خود حفظ کنند و در مواقع ضرورت آن را به داخل لوله گوارش تخلیه نمایند. صفرا مستقیماً از کبد به روده ترشح می‌شود. لازم به ذکر است که برداشتن كيسه صفرا هیچ اشكالي در ادامه زندگي فرد ايجاد نمي‌كند.
